»Die Welt«, 15 mei 2003
50 jaar geleden kookte Stanley Miller de »oersoep« van het leven
Berlijn - het verhaal heeft Franksteinachtige kenmerken. 50 jaar geleden stond een 23-jarige student in zijn laboratorium in Chicago voor een geheimzinnig apparaat. In een stelsel van met elkaar verbonden glazen stolpen mengde hij methaan met ammoniak, stelde deze anorganische substanties aan de damp van gedistilleerd water bloot, jaagde af en toe een paar stroomstoten door het troebele mengsel – en kon zo na twee dagen de bouwstenen van het leven zelf maken; onder andere 20 aminozuren, allen elementaire bestanddelen van proteïnen en koolhydraten...
... De »oersoep« die Miller had gebrouwen, maakte furore. Ze paste goed in de tijdsgeest. Waren niet enkele weken eerder Watson en Crick de structuur van DNA op het spoor gekomen? Stond de mensheid nu ook, tijdens de periode van na-oorlogs optimisme, op het punt de laatste geheimen van het leven te ontraadselen?
Het lukte Miller om Harald Urey, die in 1934 de Nobelprijs voor natuurkunde had gewonnen, voor zijn vindingen te enthousiasmeren. Urey richtte zich met de oersoep rechtstreeks tot het tijdschrift 'Science' en bracht Miller wereldfaam. Niet alleen in vakkringen: in het bijzonder de combinatie van stroomstoten en leven fascineerde de mensen. De oersoep vond snel een plekje in stripboeken, sciencefiction boeken en films.
Maar Miller’s doorbraak ondervond in de daaropvolgende jaren een behoorlijke terugval. Ten eerste bleek dat voor hem anderen al soortgelijke experimenten hadden ondernomen. Al voor de Eerste Wereldoorlog had de Duitse chemicus Walther Löb met dezelfde ingrediënten en stroomstoten aminozuren gecreëerd. En in 1828 was het Friedrich Wöhler gelukt, uit ammoniumcyanaat de organische verbinding ureum te maken. Daarmee was de theorie dat het leven uit het niets was ontstaan weerlegd. Maar ook over de vraag, of de oersoep – op aarde bereid – echt de oorsprong van alle leven kon zijn, was de wetenschap sceptisch. Niemand weet, welke omstandigheden vier miljard jaar geleden – de aarde is vermoedelijk rond die tijd ontstaan – op aarde heersten. Aminozuren zouden in ieder geval niet tegen de UV-stralen van de zon bestand geweest zijn. Maar aangezien er toen nog geen zuurstof in de lucht aanwezig was, die een beschermende ozonlaag kon vormen, was de kern van het aardse leven al in het allereerste begin uitgesloten geweest. Tenzij alles zich onder water heeft afgespeeld, wat weer problemen met de stroomstoten veroorzaakt zou hebben. Deze beperkingen gelden echter ook voor de alternatieve lezing: dat de bouwstenen van het leven uit het heelal komen.
Miller werkt nog altijd als biochemicus, momenteel aan de universiteit van Californië in de V.S.